Apardı sellər Saranı...

XIX əsr. Çaya boylanıb yarı Xançobanı gözləyən Sara Arpaçayının qurbanı olur...

Elə bununla da Xançobana deyilir:

Gedin deyin xan çobana, Gəlməsin bu il Muğana,  Gəlsə batar nahaq qana. Apardı sellər Saranı,  Bir ala gözlü balanı...

Bəlkə də çoxunuz bu mahnını əzbər bilirsiniz. Hətta sözlərinin kimə aid olduğunu da... 

Son.az bildirir ki, lent.az-ın bu yazısında sizlərə nakam sevginin hekayəsi üzərində yazılan, Azərbaycanın ən qədim xalq mahnılarından olan "Apardı sellər Saranı"ya bir başqa gözlə baxacağıq. 

Bəs, bu mahnının tarixini, yarını sel aparan xan çobanın taleyini bilirsiniz? "Apardı sellər Saranı"nın dildən-dilə dolaşan, lakin çoxlarına hələ də bəlli olmayan tarixi var. 

Bəlkə də, bu mahnı bir yalvarış, bir haraydı, Saranın harayı... Çayın sahilinə üz tutsaq, qarşımıza o çıxacaq, dağda quzularını otaran Sara. Ya da, elə Xançobanı çomağına söykənmiş üzü Arpaçaya baxan görəcəyik, Saranın yolunu gözləyən Xançobanı...

Azərbaycan xalq mahnılarının ən qiymətli incisi sayılan "Apardı sellər Saranı" mahnısı yarandığı zaman ilk dəfə el aşıqlarının sazının siminə qonub. İlk ifaçıları isə elə Şərur-Dərələyəz aşıqları olub. Aşıqların repertuarında isə  "Xançobanı" havası adı ilə, gəraylı üstündə oxunub.

"Apardı sellər Saranı" mahnısının əsasını təşkil edən əfsanələr öz müxtəlifliyi ilə seçilir, bu da təbii ki, mahnı sözlərinə təsir göstərir. Bəzi ədəbiyyatşünaslar mahnının mətninin XIX əsrdə yaşamış Seyid Əbülqasim Nəbatiyə aid olduğunun deyirlər. Buna səbəb isə onun "Xançoban" təxəllüslü ilə şeirlər yazması idi.

Bir əfsanəyə görə, Sara adlı qız sevgilisi Xançobanı Arpaçayı kənarında gözləyərkən onu sel aparır. Digər versiyaya görə isə, bir xan çay kənarındakı qızı qaçırmaq istəyir. Bu zaman çay daşaraq xanı da, Saranı da aparır.