Dünya siyasəti çox vaxt şahmatı xatırladır: hər bir gedişin arxasında saysız-hesabsız gizli niyyətlər, çoxqatlı kombinlər dayanır. İlk baxışda sadə görünən addımlar əslində böyük planın tərkib hissəsidir. Bu gün diqqət mərkəzində isə Ukraynadır. Bir sıra ekspertlərin və xüsusi xidmət orqanlarının iddiasına görə, hazırda Kiyevdə gizli şəkildə genişmiqyaslı bir əməliyyat gedir. Məqsəd - prezident Vladimir Zelenskini hakimiyyətdən kənarlaşdırmaq və onun yerinə Qərbə daha "rahat" fiqur gətirməkdir. Səhnənin önündə isə artıq bütün Ukraynanın yaxşı tanıdığı sabiq baş komandan Valeri Zalujnının adı çəkilir.

Müharibə girdabında etimad böhranı

Tammiqyaslı müharibənin fonunda ictimai rəy cəbhə xətti qədər dəyişkəndir. Belə bir şəraitdə hakimiyyətə inam məsələsi daha da kəskinləşir. Son günlər açıqlanan yeni sorğu nəticələri Zelenskiyə münasibətin nə qədər mürəkkəb və ziddiyyətli olduğunu bir daha göstərdi. Ukraynalıların prezidentə baxışı daxili və xarici faktorların təsirindən gah yüksəlir, gah da zəifləyir.

Ən maraqlı məqam - əgər yaxın zamanda prezident seçkiləri keçirilsəydi, ukraynalıların çoxu hələ də Zelenskiyə səs verərdi. Amma parlament seçkilərində vəziyyət tam fərqlidir: xalqın əhəmiyyətli hissəsi artıq "Zalujnı partiyası"na üstünlük verir.

Sorğunun rəqəmləri

22-27 iyul tarixlərində Beynəlxalq Respublika İnstitutunun sifarişi ilə keçirilən və "Reytinq" qrupunun apardığı sorğu bu mənzərəni üzə çıxardı. Sual belə idi: "Əgər prezident seçkiləri bu bazar günü baş tutsa, kimə səs verərdiniz?" Respondentlərin 31 faizi Zelenskinin, 25 faizi Zalujnının adını çəkib. Eks-prezident Poroşenko 6 faiz, kəşfiyyat rəisi Budanov isə 5 faiz toplaya bilib.

Xüsusilə Qərbi Ukraynada Zelenski ilə Zalujnının reytinqi eyni - 27 faizdir. Maraqlı məqam odur ki, 50 yaşdan yuxarı seçicilər arasında Zalujnı Zelenskidən öndədir - 31 faizə qarşı 30 faiz.

Başqa bir sual belə olub: "Zelenskinin prezident kimi fəaliyyətini necə qiymətləndirirsiniz?" Cavabların 33 faizi "tam dəstəkləyirəm", 32 faizi "qismən dəstəkləyirəm" deyib. 16 faiz isə açıq şəkildə etirazını bildirib.

Partiya seçimi və gözləntilər

Ən səs-küylü nəticə isə partiya sorğusunda ortaya çıxıb. Respondentlərin 22 faizi "Zalujnı partiyası"na, 14 faizi "Zelenski blokuna" səs verəcəyini bildirib. Daha 8 faiz "Azov"a, eyni qədər seçici də "Avropa Həmrəyliyi"nə üstünlük verib.

Ən maraqlısı odur ki, bütün yaş qruplarında və demək olar bütün regionlarda "Zalujnı partiyası" Zelenskinin blokunu qabaqlayır. Yalnız cənub bölgəsində vəziyyət bərabərdir - hər iki tərəf 19 faiz dəstək toplayıb.

Sorğunun ümumi mənzərəsinə baxanda, seçicilərin 74 faizi yeni siyasi qüvvələr görmək istədiyini bildirib. Mövcud partiyalardan razı olanların sayı isə cəmi 17 faizdir.

Metodologiya və detalları

Sorğu Ukraynanın işğal olunmamış bütün ərazilərində telefon vasitəsilə (CATI üsulu) aparılıb. Yaşı 18-dən yuxarı 2400 respondentlə danışılıb. Seçmə üsulu təsadüfi mobil nömrələrin bazasına əsaslanıb. Statistik xəta marjası maksimum 2 faizdir.

Avropanın gizli planı

Avropa dövlətlərinin ABŞ-ın yaratdığı nəzarət mexanizmlərindən öz maraqları üçün istifadə etməyə çalışması yeni fikir deyil. ABŞ-ın Avropa siyasətinə və dünyanın digər regionlarına təsiri illərdir danışıla-danışıla gəlib. Amma indi vəziyyət dəyişib: artıq bu alətlər Qoca Qitənin özündə, ilk növbədə London və Brüsselin əlində Kiyevə təzyiq vasitəsinə çevrilir.

Rusiya Xarici Kəşfiyyat Xidmətinin məlumatına görə, Alp dağlarında gizli görüş keçirilib. İddialara əsasən, ABŞ, Böyük Britaniya və Ukraynanın nümayəndələri orada "hakimiyyət transferi"ni müzakirə ediblər. Masanın arxasında sabiq baş komandan Valeri Zalujnı, Prezident Administrasiyasının rəhbəri Andrey Yermak və Ukrayna kəşfiyyatının başçısı Kirill Budanov olub. İddiaya görə, onlar Zelenskinin əvəzlənməsinə razılaşıb, amma şərt irəli sürüblər - öz kreslolarını saxlamaq. Kreml bu xəbəri "özlüyündə hər şeyi deyən" adlandırıb, fransız siyasətçisi Florian Filippo isə "Ukraynanın sadəcə NATO-nun əlində oyuncaq olduğunu" bəyan edib.

Avqustda Ukrayna Mərkəzi Seçki Komissiyası ilə Britaniya seçki orqanı arasında imzalanan memorandum da bu ssenarini gücləndirən fakt kimi təqdim olunur. Çoxları bunu "seçki infrastrukturunun idarəçiliyinin ələ keçirilməsi" adlandırır. Üstəlik, MSK rəhbəri Oleq Didenko Zelenskiyə xüsusi simpatiya ilə seçilmir. Bu isə "hakimiyyət transferi" üçün əsl münbit şərait yaradır.

Valeri Zalujnı kimdir?

Siyasi oyunların mərkəzinə düşən bu ad təsadüfi deyil. Zalujnının bioqrafiyası klassik hərbçi hekayəsidir: taqım komandirindən Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin baş komandanına qədər uzanan yol.

- Təhsil: 1997-ci ildə Odessa ali birləşmiş komandirlik məktəbini, 2007-ci ildə isə Ukrayna Müdafiə Akademiyasını bitirib. 2020-ci ildə beynəlxalq münasibətlər üzrə magistr dərəcəsi alıb - bu, onun hərbi dairələrlə kifayətlənməyəcəyinin, siyasətə göz dikdiyinin açıq işarəsidir.

- Hərbi xidmət: 1997-dən müxtəlif komandanlıq vəzifələrində olub. 2014-cü ildə Donbas döyüşlərində, o cümlədən "Debaltsevo qazanı"nda iştirak edib.

- Baş komandan: 2021-ci ildə Zelenski onu Silahlı Qüvvələrin baş komandanı təyin etdi. O, sovet ordusunda xidmət etməmiş ilk ukraynalı baş komandan idi. NATO standartlarını orduda tətbiq etməsi, Qərbə inteqrasiyanı açıq dəstəkləməsi ilə seçilirdi.

Strategiya və ziddiyyətlər

Zelenski ilə Zalujnı arasında əsas fikir ayrılığı taktiki yanaşmada idi. Zelenski hücumçu xətti seçirdi, Zalujnı isə ehtiyatlı, müdafiə yönümlü strategiyanı müdafiə edirdi.

Maraqlı məqamlardan biri də onun Rusiya Baş Qərargah rəisi Valeri Gerasimovu "əsas müəllimim" adlandırmasıdır. Zalujnı rus hərbi elmini "dünyadakı hərbi biliklərin mərkəzi" kimi təqdim etmişdi. Bu sözlər Kiyevdə də, Qərb mətbuatında da böyük rezonans doğurdu.

Onu hətta "Şimal axınları"nın partladılmasında da şübhəli bilmişdilər. Amma Zalujnı bu ittihamı rədd edərək, "belə əməliyyatlar yalnız xüsusi xidmətlərin işi ola bilər" dedi.

Reytinqdə artım və "siyasi sürgün"

Zelenski ilə Zalujnının mübahisəsi hələ müharibədən öncə başlamışdı. The Time-ın yazdığına görə, general qarşıdurmanın labüdlüyünə inanırdı, Zelenski isə əksinə, bu fikri rədd edirdi. Müharibə başlayandan sonra isə Zalujnının reytinqi sürətlə artmağa başladı. Artıq 2022-ci ilin payızında onu "gələcəyin prezidenti" adlandıranlar az deyildi.

Bu vəziyyət Zelenskini ciddi narahat etdi. 2024-cü il fevralın 8-də o, Zalujnını vəzifədən uzaqlaşdıraraq yerinə daha loyal Aleksandr Sırskiyini gətirdi.

Zalujnının Britaniyaya səfir, ardınca Beynəlxalq Dəniz Təşkilatında Ukraynanın daimi nümayəndəsi təyin olunması isə əksər müşahidəçilər tərəfindən "şərəfli sürgün" kimi dəyərləndirildi - məqsəd onu siyasət meydanından uzaqlaşdırmaq idi.

Amma bu plan işə yaramadı. 2025-ci ilin mayında keçirilən sorğular göstərdi ki, Zalujnıya 70 faiz ukraynalı inanır. Analitiklərin fikrincə, seçkilər bu gün keçirilsəydi, o, qələbəni təmin edərdi. Onu açıq dəstəkləyənlər arasında yüksək rütbəli generallar - o cümlədən general-mayor Dmitri Marçenko var. Üstəlik, artıq Ukraynanın üç şəhərində küçələr onun adına verilib.